Winterlezingen 2012

Leiden buiten de Singels

In het thema ‘Leiden buiten de Singels’ gaat op woensdag 15 februari de nieuwe serie winterlezingen van start. Het Wevershuis prijst zich gelukkig dat een reeks van auteurs van wijkgeschiedenissen een voordracht komt houden over hun boek en wijk.

Gekozen is voor wijken buiten de Singels, omdat daar vaak nog een interessante vermenging tussen eeuwenoude en jongere functies te vinden zijn. Maar ook actuele ontwikkelingen zullen, zeker in de discussie, aan bod komen.

Tot 1896 was Leiden niet groter dan het huidige ‘omsingelde’ gebied. Buiten die Singels was al eeuwenlang van alles aan de hand; je vond er stinkende kalk- en steenovens, volmolens, tuinbouw, raamlanden voor de textielindustrie, speeltuinen voor de rijke Leidenaren en nutstuinen voor het gewonere volk.

Leiden_plattegrond_1920_RAL

Op kaarten van eind 19e eeuw is Leiden omringd door blekerijen, wasserijen en tuinderijen. Maar je ziet ook de eerste aanzetten tot verstedelijking op grondgebied dat dan nog tot Leiderdorp, Zoeterwoude of Oegstgeest behoort.

De huidige wijk Vreewijk is in dan nog een buitenplaats gelegen in een park dat rond 1880 in handen komt van een projectontwikkelaar, die er een stratenplan voor laat ontwikkelen door architect Kok. Dit alles pal tegen Leiden aan, maar op grondgebied van Zoeterwoude. En zo zie je rond de stad bij uitvalswegen en vaarten kleine nederzettingen verschijnen op ‘vreemd’ grondgebied. Leidenaren spreken openlijk van parasitisme: wel gebruik maken van de stad en haar voorzieningen, maar belasting betalen… ho maar.

In 1896 vindt dan ook annexatie plaats van grote grondgebieden van de buurgemeenten, de eerste sinds 1659 toen de laatste stadsuitbreiding van het Herengracht-Zijlsingelgebied en de Haver- en Gortbuurt ten koste van Leiderdorp resp. Zoeterwoude plaatsvond. Het propvolle Leiden kon gaan bouwen buiten de Singels.


Wijkgeschiedenissen zijn in

De laatste jaren is een opmerkelijke reeks van Leidse wijkgeschiedenissen gepubliceerd, alleen in 2011 al drie stuks:

  • over de Vogelwijk
  • 400 jaar Noordvest en de Oude Morsch
  • over Vreewijk

Al eerder verschenen:

  • ‘Schering en Inslag’, over 650 jaar Pancras-Oost (2005)
  • 100 jaar Burgemeesterswijk (2006)
  • De Merenwijk (2008)
  • Tuinstad/Staalwijk (2009)

Kennelijk voorzien deze boeken in een behoefte om meer te weten over de eigen wijk, of deze nu 650, 400 of zoals de Merenwijk nog maar goed 40 jaar bestaat. Wat dat betreft wachten er nog heel wat wijken en buurten op hun geschiedschrijvers of -schrijfsters.


Programma

15 februari – door stadshistoricus Cor Smit

Het gebruik van het buitensingelgebied sinds de middeleeuwen, geïllustreerd aan sporen in Tuinstad/Staalwijk en Vreewijk.


19 februari – door Thomas van Duin

De geschiedenis van de Professoren/Burgemeesterswijk.

Tuinstad/Staalwijk - Beeldarchief RAL

26 februari – door Hans Dirken

Verleden, heden en Toekomst van de Vogelwijk

4 maart – door Arie Korteweg

Geschiedenis Dichtbij – De Merenwijk in Leiden, voor de bouw, erna en nu

14 maart – door Cor Smit

De (nog grotendeels ongeschreven) geschiedenis van Zeeheldenbuurt en de Kooi

» Poster ‘Leiden buiten de singels’